Własność po nowemu

12 i 13 listopada 2007 w Warszawie odbyła się pod auspicjami Komisji Kodyfikacyjnej polsko-holenderska konferencja w sprawie ukształtowania prawa własności w nowym kodeksie cywilnym. Dzięki przebiegłości Michała mogliśmy wziąć udział w tym spotkaniu. Stronę holenderską reprezentował J.H.M Erp z Uniwersytetu Maastricht, natomiast ze strony polskiej przemawiali m.in. prof. E.Gniewek, prof. W.Katner, dr G.Bieniek, S. Rudnicki. Na sali obecny również inspirator wprowadzenia nowego kodeksu cywilnego prof. Z.Radwański.

Konferencja miała charakter ogólnej dyskusji, zagadnienia szczegółowe praktycznie nie były poruszane. Do najciekawszych pomysłów należą propozycje zmian polegających na:

1) rezygnacji z klauzul limitujących (zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczy przeznaczenie prawa) treść prawa własności oraz pojęcia gruntu – art.140 i 143 k.c. W takim ujęciu granice gruntu, a co za tym idzie prawa własności były ograniczane n przez ustawy szczególne o charakterze publicznoprawnym.
2) wprowadzeniu do kodeksu rodzajów prawa własności: własności konsumenckiej, która miałaby obejmować prawa do rzeczy zaspakajających podstawowe potrzeby człowieka; własności czasowej, której zadaniem byłoby zastąpienie prawa wieczystego użytkowania
3) zastąpieniu terminu rzeczy oznaczonej indywidualnie/gatunkowo na prostsze w zastosowaniu pojęcie rzeczy niezamiennej/zamiennej
4) zmianie charakteru wpisu w księdze wieczystej przy przeniesieniu własności nieruchomości w drodze umowy na wpis konstytutywny; chociaż w dalszych dyskusjach pojawiała się propozycja, aby wprowadzić generalną zasadę konstytutywności wpisu dla powstania lub przejścia praw rzeczowych z jasno określonymi wyjątkami
5) wprowadzeniu specjalnego trybu znoszenia współwłasności przedsiębiorstwa wzorowanego na przepisach dotyczących znoszenia współwłasności gospodarstwa rolnego
6) odejściu od czynnika woli przy dla określenia stanu posiadania; jedynym wyznacznikiem posiadania stałoby się faktyczne władztwo nad rzeczą, co z kolei spowodowałoby zniknięcie pojęcia dzierżyciela

Poruszone zostało zagadnienie kauzalności, a w szczególności skutków upadku kauzy, jednak nie podjęto na ten temat szerszej dyskusji. Najciekawszą zdobyczą jaką przywieźliśmy ze spotkania jest pełny tekst Zielonej Księgi, mimo że jej znaczenie wraz z oddalającą się wizją wprowadzenia nowego kodeksu cywilnego systematycznie maleje. Krótko, w kwesti prawa własności na rewolucję się nie zanosi.

Konferencja była dla nas bez wątpienia ciekawym doświadczeniem. Mieliśmy okazję zetknąć się „na żywo” z autorytetami prawa cywilnego. Sporo również dowiedzieliśmy się o działaniu Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz o sposobie prac legislacyjnych. ale wiele pozostaje do zrobienia...

[por. Zielona Księga ]

c.d. bibliografii do zrzeczenia sie uzytkowania wieczystego...

Zamieszczam dodatkowe pozycje (patrz post z 17. maja), ktore na pewno poszerzaja grono dyskutujacych, ale niekoniecznie dodaja nowe argumenty.

- Magdalena Habdas, Zrzeczenie sie prawa uzytkowania wieczystego nieruchomosci w swietle najnowszego orzecznictwa Trybunalu Konstytucyjnego i Sadu Najwyzszego, Rejent 6/2007, str 68 i n.


- Gerard Bieniek, Czy mozna zrzec sie wlasnosci nieruchomosci po dniu 15 lipca 2006 roku?, Rejent 9/2006, str 9 i n.

Omawiajac zrzeczenie sie prawa uzytkowania wieczystego nie sposob pominac zrzekania sie prawa wlasnosci nieruchomosci, stad punktem wyjscia dla poruszanej kwestii jest wlasnie zrzekanie sie tego prawa, ktore po utracie przez przepis art. 179 KC mocy z dniem 15. lipca 2006 roku stanelo pod znakiem zapytania.

Sady automatycznie siegnely do przepisow o ograniczonych prawach rzeczowych, aby nieograniczonemu kregowi podmiotow umozliwic zrzekanie sie prawa uzytkowania wieczystego juz nie na podstawie art. 179, a na podstawie art. 246 KC.

Czy uprawnienie do "zrzekania sie prawa", zarowno wlasnosci nieruchomosci, jak i uzytkowania wieczystego, wyplywa z tresci tego prawa? Jaka jest tresc wymienionych praw i jakie sa granice uprawnien z niej plynacych?

Warstwowa teoria budowy utworu cz.2

Koncepcja warstwowej budowy utworu wychodzi od przyjętego w doktrynie podziału utworu na elementy treści i formy.

Koncepcja stanowi również uproszczony model powstawania i odbioru utworu. Z punktu widzenia twórcy cały proces zaczyna się od pomysłu, który przetworzony w jego świadomości daje początek obrazowi zindywidualizowanemu. Następnie, na bazie tak subiektywnie ujętej treści autor wymyśla założenia konstrukcyjne przyszłego utworu (formę wewnętrzną). Ostatnim etapem, jest nadanie formy zewnętrznej, którą można nazwać inaczej ustalającą, ponieważ służy percepcji utworu. Odbiorca zapoznaje się z utworem w sposób odwrotny – od warstwy formy zewnętrznej do pomysłu. Z wyjątkiem formy zewnętrznej, która podlega poznaniu zmysłowemu proces ten wymaga od odbiorcy wysiłku intelektualnego. Dlatego poziom poznania utworu bywa zróżnicowany. Jest to szczególnie widoczne w utworach dużych o skomplikowanej formie.

W przypadku utworu literackiego warstwy wyglądają następującą:

1. Idea: temat utworu np. ukazanie rewolucji i jej dynamiki
2. Obraz zindywidualizowany: kreacje bohaterów
3. Forma wewnętrzna: zastosowanie metafory do gospodarstwa rolnego; tempo akcji; wyznaczenie punktu kulminacyjnego; rodzaj narracji (chronologiczna), rodzaj zakończenia – wszystkie te elementy trzeba odnieść do konkretnego utworu – w tym przypadku „Animal Farm” G.Orwella
4. Forma zewnętrzna: dobór słownictwa, stylistyka, język; przykładowo: „The birds did not understand Snowball's long words, but they accepted his explanation, and all the humbler animals set to work to learn the new maxim by heart. FOUR LEGS GOOD, TWO LEGS BAD”

Z punktu widzenia prawa autorskiego nie zawsze jest sens w wyodrębnianiu warstwy obrazu zindywidualizowanego. Ma to znaczenie zwykle wtedy, kiedy utwór zawiera elementy fikcyjne, ponieważ ich interpretacja (konkretyzacja) ma miejsce właśnie w warstwie obrazu np. stworzenie rycerzy Jedi przez G.Lucasa. Obraz powinien być twórczy, niebanalny w przeciwnym razie zbyt mało będzie go wyróżniało od pomysłu. Powództwo o „plagiat” przeciw Danowi Brownowi autorowi książki „Kod Leonarda da Vinci” pokazuje, że oparcie swoich roszczeń tylko o wykorzystanie warstwy obrazu zindywidualizowanego może nie dać oczekiwanego rezultatu.

Zgodnie z teorią warstwową ochronie podlegają wszystkie trzy warstwy utworu (obraz zindywidualizowany oraz obie formy). Pewne komplikacje może rodzić norma z przepisu art.1 pkt 2¹ pr. autorskiego mówiąca, że ochronie podlega sposób wyrażenia, a więc forma. Przepis ten w czasie, kiedy warstwowa teoria budowy utwory powstawała jeszcze nie istniał w ustawie. Został tam umieszczony w wyniku dostosowywania polskiego prawa do postanowień traktatu TRIPS. Powstaje pytanie czy obraz zindywidualizowany jest chroniony?

Warstwowa teoria budowy utworu - pierwsza krew

Na ostatnim spotkaniu oderwaliśmy się od „rzeczówki” i przenieśliśmy się na grunt bardziej przeze mnie lubiany tzn. prawa autorskiego. Dyskutowaliśmy nad warstwową koncepcją utworu stworzoną przez Andrzeja Kopffa (po raz pierwszy ogłosił ją w swojej pracy „Dzieło sztuk plastycznych i jego twórca w świetle przepisów prawa autorskiego” z 1961 roku). Koncepcja powstała na podstawie dzieł niemieckiego prawnika Kohlera oraz filozofii Ingardena. Celem, jaki postawił sobie autor było teoretyczne wyjaśnienie twórczości zależnej. Podstawowe założenia warstwowej koncepcji utworu:

1) w utworze można wyodrębnić trzy warstwy:

a. obraz zindywidualizowany – twórcze podejście do tematu; jego interpretacja charakterystyczna dla twórcy; temat (idea, pomysł) jest dostępny dla każdego i nie podlega ochronie, ale twórca może go tak zmodyfikować swoim umyśle, że nabierze cech indywidualnych, niepowtarzalnych tak powstały obraz zindywidualizowany zdaniem Kopffa zasługuje na ochronę

b. formę wewnętrzna, rozumianą przez Kopffa jako „obleczenie obrazu zindywidualizowanego w kształt artystyczny”; w zakres tej warstwy wchodzą wszystkie elementy konstrukcyjne utworu, które odbiorca może rozpoznać po zapoznaniu się z forma zewnętrzną; fabuła, tempo akcji (utwór literacki) kompozycja (dzieło malarskie)

c. formę zewnętrzną, czyli sposób ustalenia dzieła; z punktu widzenia odbiorcy jest to warstwa, którą poznaje w pierwszej kolejności; do tej warstwy zalicza się przykładowo dobór słów, stylistykę (dzieło literackie); wybór techniki malarskiej, kształt brył (utwór malarski)

2) każda warstwa, jeśli zawiera elementy twórcze stanowi osobny przedmiot prawa autorskiego.

3) do opracowania dochodzi kiedy twórca zależny wykorzystuje w swoim utworze (recypuje) co najmniej jedną z warstw utworu pierwotnego.

Pod wpływem krytyki Kopff w artykule „Autorskie dzieła zależne w świetle teorii o warstwowej budowie utworu” (Studia cywilistyczne t.29 1978) zmodyfikował koncepcję na potrzeby utworów muzycznych oraz zrezygnował z założenia, że każda warstwa jest osobnym podmiotem prawa autorskiego. Równocześnie stwierdził, że teoria ma charakter uproszczonego modelu i nie pretenduje do miana uniwersalnej.

bibliografia (wyrywkowo): a propos zrzeczenia sie uzytkowania wieczystego;

1. P. Podles: Glos w dyskusji nad przyszloscia uzytkowania wieczystego, Przeglad Sadowy 2005/10/98
2. G. Bieniek (redakcja), S. Kalus, Z. Marmaj, E. Mzyk: Ustawa o gospodarce nieruchomościami (komentarz), Warszawa 2005 ;
3. Z. Radwanski: Zrzeczenie sie wlasnosci nieruchomosci po 15 lipca br. a przed wejsciem w zycie nowej regulacji prawnej art .179 KC, Monitor Prawniczy 15/2006, 793;
4. Z. Truszkiewicz, Uzytkowanie wieczyste. Zagadnienia konstrukcyjne. Zakamycze 2006;
5. H. Witczak, Wygasniecie uzytkowania wieczystego, Warszawa 2005;

[tymi pozycjami dysponuje - i jestem w stanie udostepnic!]

zrzeczenie się użytkowania wieczystego: wnioski z dyskusji!

20. kwietnia spotkalismy sie, aby przedyskutowac watpliwosci wynikle na tle regulacji zrzeczenia sie prawa uzytkowania wieczystego (dalej: "u.w."), o ktorych juz pisalismy na blogu (patrz: posty z 7. i 8. marca oraz 10. i 11. kwietnia).

Nawiazujac do posta z 7. marca, kiedy przedstawilismy kazus o Tomaszu N., ktory zrzeka sie swojego prawa na rzecz podmiotu nie bedacego wlascicielem nieruchomosci, na ktorej zostalo na rzecz Tomasza ustanowione uzytkowanie wieczyste, wylowilismy nastepujace problemy. Kazus rozwiazywalismy siegajac do powolywanych w powyzszych postach orzeczen Sadu Najwyzszego w oparciu o aktualny stan prawny (czyli obowiazujacy po uchyleniu przepisu art. 179 KC przez Trybunal Konstytucyjny w wyroku z dnia 15. marca 2005 roku, K 9/04, OTK-A 2005/3/24 (dalej: "wyrok TK";))

Po pierwsze, nalezy rozwazyc dwie sytuacje.
A. Tomasz jest uzytkownikiem wieczystym nieruchomosci rolnej stanowiacej wlasnosc Skarbu Panstwa.
B. Tomasz jest uzytkownikiem innej nieruchomosci niz tej, w stosunku do ktorej stosujemy ustawe z dnia 19. pazdziernika 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomosciami rolnymi Skarbu Panstwa (dalej: "ugnrSP").

W pierwszym przypadku (A) wg art. 17b ustepu 3 ugnrSP kazdy podmiot bedacy uzytkownikiem wieczystym gruntu rolnego Skarbu Panstwa (dalej: "SP") moze zrzec sie tego prawa. Użytkownik wieczysty nieruchomości może zrzec się swego prawa przez złożenie Agencji (Agencja Nieruchomosci Rolnych - dalej: "ANR") oświadczenia w formie aktu notarialnego. W takim przypadku użytkowanie wieczyste wygasa. Oświadczenie stanowi podstawę do wykreślenia w księdze wieczystej prawa wieczystego użytkowania. Powyzszy przepis rozni sie od przepisow art. 246 KC, ktory w paragrafie 2 zastrzega, ze jezeli ustawa nie stanowi inaczej - a ograniczone prawo rzeczowe zostalo ujawnione w ksiedze wieczystej - prawo to wygasnie dopiero z chwila wykreslenia go z tej ksiegi. U.w. wygasnie jednak na podstawie art. 17b ust. 3 juz w chwili zrzeczenia sie tego prawa - czyli zgodnie z art. 61 paragraf 1 zd.1 KC - z chwila gdy ANR zapozna sie z jego trescia. Wykreslenie wpisu jest w tej sytuacji kwestia wtorna. Wraz z u.w. na podstawie przepisu art. 241 KC wygasna obciazenia na nim ustanowione (na tle nieobowiazujacego juz art. 179 KC pojawiala sie kwestia odpowiedniego stosowania tego przepisu do obciazen ustanowionych na prawie u.w.). Upraszczajac, SP odyzska pelnie wladzy na nieruchomosci, ktorej jest wlascicielem, a uzytkowanie wieczyste wygasnie.

W drugim przypadku (B) powstaje zaraz na wstepie pytanie o mozliwosc (w ogole) zrzeczenia sie prawa przyslugujacego Tomaszowi na mocy umowy zawartej z dana jednostka samorzadu terytorialnego lub Skarbem Panstwa. Na to pytanie (dotyczace mozliwosci zrzekania sie przez kazdego uzytkownika wieczystego) odpowiedz ksztaltuje sie w doktrynie niejednolicie, choc dostrzegalny jest dominujacy nurt pogladow. Zgodnie z art. 16 ustepem 1. zd. 1 ustawy z dnia 21. sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomosciami (dalej: "ugn") samorzadowa lub panstwowa osoba prawna moze zrzec sie przyslugujacego jej prawa uzytkowania wieczystego. Zdanie 2 tego ustepu natomiast odsyla (w dalszym ciagu) w zakresie skutkow zrzeczenia sie tego prawa mutatis mutandis do przepisu art. 179 KC uchylonego wyrokiem TK. Rysuja sie w tym miejscu nastepujace kwestie. Pierwsza, czy wyroznienie konkretnych podmiotow, ktore moga sie zrzec u.w. wylacza taka mozliwosc u innych? Czy ta regulacja jest wyjatkiem od reguly, ze tego prawa zrzec sie nie mozna? Druga, jezeli ustawodawca wciaz nie zmienil regulacji z art. 16 ugn, to wg jakich przepisow bedziemy oceniali skutki owego "zrzeczenia sie", jezeli zdanie drugie ustepu pierwszego tego przepisu obecnie jest norma pusta - czy poprzez analogie siegniemy do przepisow dotyczacych zrzekania sie ograniczonych praw rzeczowych, czyli art. 246 KC? Wg dominujacego pogladu kazdy uzytkownik wieczysty moze zrzec sie uzytkowania wieczystego, co wnioskuje sie m.in. z tresci tego prawa (por. przepis 233 KC), czy z faktu, iz dopuszcza sie zrzeczenie ograniczonych praw rzeczowych (narazie argumenty odsylajace do stosowania przepisow o zrzekaniu sie prawa wlasnosci sa nieaktualne!)[por. literature wyrazajaca powyzsze zapatrywanie powolana przez Z. Truszkiewicza w "Uzytkowanie wieczyste - zagadnienia konstrukcyjne", Zakamycze 2006, str. 595-596]. Wg mniejszosciowego pogladu m.in. E. Gniewka [E. Gniewek "Obrot nieruchomosciami skarbowymi i samorzadowymi", Zakamycze 1999, str. 305-306, powolany przez Z. Truszkiewicza, tamze, str. 597] oraz Z. Truszkiewicza [tamze] nalezy uznac, ze tylko wskazane przez ustawodawce podmioty moga zrzec sie u.w., a z tresci (charakteru) tego prawa wynika wlasnie ograniczenie mozliwosci rozporzadzania nim przez uzytkownika (czytaj uzytkownika wieczystego). [pomijamy szczegolowe przytoczenie argumentow odsylajac w tym zakresie do wskazanej literatury!] Oba poglady w zakresie sktukow zrzeczenia sie prawa u.w., czy tylko na podstawie art. 16 ust. 1 ugn, czy w szerokim zakresie podmiotowym, siegaja po regulacje z art. 246 KC dotyczaca zrzekania sie ograniczonych praw rzeczowych. A zatem w chwili wykreslenia z ksiegi wieczystej zrzeczonego u.w. wygasa ono (odpowiednio stosowany art. 246 par. 2 KC), wlasciciel odzyska wolna od obciazen ustanowionych na nieruchomosci a obciazajacych prawo u.w. - nierychomosc (por. art. 241 KC!)! Zgodnie z pogladem E. Gniewka i Z. Truszkiewicza - Tomasz nie moglby zrzec sie tego prawa, a jedynie moglby rozwiazac umowe z wlascicielem ze skutkami wczesniejszego rozwiazania umowy (por. art. 33 ust. 3 ugn). W mysl pogladu dominujacego Tomasz moglby zrzec sie prawa u.w., a z racji nieobowiazywania art. 179 KC - zastosowalibysmy art. 246 KC o zrzekaniu sie ograniczonych praw rzeczowych. Skarb Panstwa lub odpowiednia jednostka samorzadu terytorialnego odzyskalaby wolne od obciazen prawo wlasnosci nieruchomosci.

Biorac pod uwage powyzsze (bardzo skrotowo przedstawione) przeanalizowalismy roznice jakie pojawiaja sie w zakresie zrzekania sie prawa u.w. przed wyrokiem uchylajacym art. 179 KC, obecnie oraz w proponowanym przez rzad projekcie - ktory opisalimy w poscie z 10. kwietnia. Zrzeczenie sie prawa uzytkowania wieczystego na tle dopuszczalnosci zrzekania sie prawa wlasnosci wydaje nam sie kwestia wazka w praktyce - a niedosc okreslona przez literature. W zwiazku z tym planujemy poswiecic wiecej uwagi temu zagadnieniu, o czym bedziemy na biezaco informowac na blogu. Spotkanie 20. kwietnia bylo prawdopodobnie ostatnim spotkaniem dotyczacym tej tematyki - teraz czeka nas praca w podgrupach, mozolne mielenie mysli...

zrzeczenie się użytkowania wieczystego (c.d.)

Aby w pełni odpowiedziec na pytania powstałe na tle postanowienia SN z dnia 24 sierpnia 2005 r. (II CK 34/05)* nalezy zwrocic uwage na następujace orzecznictwo SN w tym zakresie: uchwała z 8.09.1992 r., III CZP 89/92, wyrok z 31.01.2002 r., IV CKN 1325/00 (niepubl.), uchwała (7) z 8.12.2004 r., III CZP 47/04, wyrok z 4.11.2005 r., V CK 784/04 oraz uchwała z 19.05.2006 r., III CZP 26/06.

Polecam w szczegolnosci ostatnia z wymienionych uchwal**, w ktorej sad przekrojowo omowil zagadnienie zrzeczenia sie prawa uzytkowania wieczystego i podjal uchwale o nastepujace tezie:
zrzeczenie sie przez osobe fizyczna prawa uzytkowania wieczystego powoduje wygasniecie tego prawa. Sad Najwyzszy opowiedzial sie tym samym za stosowaniem w drodze analogii art. 246 kc, zamiast art. 179 par. 2 kc.

*patrz: post z 8. marca;
** sprawozdawca: SSN K. Pietrzykowski;

zrzeczenie sie uzytkowania wieczystego - projekt ustawy (c.d.)

Obecnie senat pracuje nad projektem ustawy uchwalonym przez sejm o zmianie ustawy - kodeks cywilny (dalej: kc) oraz niektorych innych ustaw (kodeksu postepowania cywilnego, ustawy o gospodarce nieruchomosciami (dalej: ugn), ustawy o gospodarce nieruchomosciami rolnymi Skarbu Panstwa (dalej: ugnrSP) oraz prawa o notariacie). W projekcie tym zawarto dwie glowne zmiany: pierwsza dotyczy uchylonego art. 179 kc, druga art. 442 kc (o tej zmianie kiedy indziej!).

Wlasciciel nieruchomosci bedzie mogl zrzec sie wlasnosci nieruchomosci w taki sposob, ze zlozy "zaproszenie do zawarcia umowy przekazania wlasnosci nieruchomosci" gminie wlasciwej ze wzgledu na polozenie przedmiotowej nieruchomosci. Jezeli gmina w przeciagu szesciu miesiecy nie zlozy oferty zawarcia umowy przekazania zrzekajacemu sie albo gdy zlozy oswiadczenie woli w formie pisemnej o tresci, ze takiej oferty nie zlozy - wlasciciel nieruchomosci moze sie jej zrzec - jednostronna czynnoscia prawna - skladajac odpowiednie oswiadczenie w formie aktu notarialnego (stad zmiana uregulowan notarialnych).

Nieruchomosc, ktorej wlasciciel sie zrzekl - staje sie wlasnosci Skarbu Panstwa. Obciazenia na takiej nieruchomosci nie wygasaja, a odpowiedzialnosc za nie ponosi nowy wlasciciel - Skarb Panstwa.

W zwiazku z powyzszym dodano art. 233(1), w ktorym uregulowano zrzeczenie prawa uzytkowania wieczystego. Oswiadczenie o zrzeczeniu sie tego prawa skladane jest wlascicielowi nieruchomosci w formie aktu notarialnego. Konstytutywny dla wygasniecia praw, wg projektu, jest fakt wykreslenia prawa uzytkowania wieczystego z ksiegi wieczystej.

Uzytkownik wieczysty musi uzyskac zgode wierzyciela hipotecznego, jesli na jego prawie ustanowiona zostala hipoteka, aby zrzec sie swego prawa. Sankcja nie zostala wskazana wprost w przepisie, ale wydaje sie, ze zrzeczenie bez zgody bedzie bezskuteczne do czasu jej uzyskania. Zgoda powinna byc rowniez udzielona w formie aktu notarialnego - zgodnie z art. 63 par. 2 kc, gdyz art. 233 (1) par.1 zd.2 zastrzega taka forme dla oswiadczenia o zrzeczeniu sie (por. art. 73 par.2 zd.1 kc).

W ksiedze trzeciej Zobowiazania zostal dodany tytul: "przekazanie wlasnosci nieruchomosci gminie": art. 902(1) - 902(3), ktore reguluja umowe przekazania:

1. umowa przekazania wlasnosci nieruchomosci - to umowa jednostronnie zobowiazujaca, na podstawie ktorej dotychczasowy wlasciciel nieruchomosci przenosi wlasnosc nieruchomosci nieodplatnie na gmine (umowa darowizny? - por. art. 888 oraz 889 kc);

2. wlasciciel nie odpowiada za wady (prawne i fizyczne?) przedmiotowej nieruchomosci (por. 892 kc dot. wad rzeczy darowanej);

3. gmina ponosi odpowiedzialnosc za obciazenia ustanowione na nieruchomosci; odpowiedzialnosc ta jest ograniczona przedmiotowo, gmina odpowiada jedynie z nieruchomosci (modyfikacja uregulowan dot. darowizny) - w wypadku zrzeczenia sie prawa na rzecz Skarbu Panstwa - odpowiada on w sposob nieograniczony;

Zostaja uchylone przepisy art. 16 ugn oraz 17b ust.3 ugnrSP.

Czekam na komentarze dotyczace powyzszej zmiany!

[projekt ustawy mozesz przeczytac m.in. na nastepujacej stronie: http://www.senat.gov.pl/k6/dok/dr/150/191.pdf ]

acquis oraz study groups: europejski kodeks cywilny?

Spotkanie z Filipem Wejmanem uznalismy jednoglosnie za bardzo udane. Zasypalismy naszego goscia pytaniami. Choc okazalo sie, ze jestesmy swiadkami rozczytywania istniejacych unijnych uregulowan prawnych na kazda mozliwa strone, nie udalo nam sie do konca dowiedziec - w jaki sposob sie to odbywa. Co decyduje, ze mamy do czynienia z zasada w ten czy inny sposob sformulowana? W planie prac Acquis Group jest zbior zasad dotyczacych prawa umow - w wymiarze ogolnym oraz szczegolnym (Principles of the Existing EC Contract Law). Czy prace te wplyna na stosowanie prawa we Wspolnotach Europejskich, czy Europejski Trybunal Sprawiedliwosci bedzie sie na nie powolywal w swoich orzeczeniach, a Panstwa Czlonkowskie beda wedlug nich wykladaly unijne prawo? Aby odpowiedziec na te pytania musimy cierpliwie czekac na rezultat prac Acquis Group! Gosciowi naszemu natomiast skladamy serdeczne podziekowania za owocne spotkanie!

[Uwagi krytyczne w stosunku do pracy Study Group, patrz: artykuł Jerzego Pisulinskiego: Kilka pytań o europejski kodeks cywilny, Transformacje Prawa Prywatnego, nr 2/2006]

odwiedz strony: Study Group on a European Civil Code: http://www.sgecc.net/
European Research Group on Existing EC Private Law (Acquis Group): http://acquis.jura.uni-bielefeld.de/

zrzeczenie się użytkowania wieczystego c.d.

postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2005 roku, sygnatura II CK 34/05; OSNC 2006/7-8/125, Lex nr 193837; teza: "Uzytkownik wieczysty moze zrzec sie przyslugujacego mu prawa." (sprawozdawca: SSN Marek Sychowicz)

kilka uwag do uzasadnienia:

1. czy użytkownik wieczysty moze zrzec sie prawa uzytkowania wieczystego po uchyleniu art. 179 kc i czy nastąpi to, poza wskazanymi przypadkami w przepisach szczególnych, na podstawie art. 246 kc - dotyczacego zrzeczenia sie ograniczonego prawa rzeczowego?

(w tym zakresie porównaj: J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo rzeczowe, wyd. 1, Warszawa 2003, str. 173-174;)

2. na czym do tej pory polegało zrzeczenie się prawa uzytkowania wieczystego? jakie argumenty wskazywano za dopuszczalnoscią takiego rozwiązania, a jakie za koncepcją uznającą zrzeczenie się prawa użytkowania w. tylko w zakresie wyjątków wskazanych w przepisach szczególnych?

(por. art. 16 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomosciami oraz art. 17b ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomosciami rolnymi Skarbu Państwa)

3. czy istnieją pomysły na uregulowanie zrzeczenia się prawa własnosci po uchyleniu przepisu art. 179 kc?

4. czy mozna zrzec się prawa uzytkowania wieczystego na rzecz wybranego przez siebie podmiotu innego niz własciciel nieruchomosci, ktora owo prawo obciąza?

5. czy uzytkowanie wieczyste tak - jak chce tego SN - jest takze stosunkiem obligacyjnym?

6. na czym polega i czemu ma słuzyć regulacja (dopuszczenie) zrzeczenia sie uzytkowania wieczystego?

{pamiętajcie o orzeczeniu TK z 15. marca 2005 roku (K 9/04, OTK-A 2005/3/23): uchylającym art. 179 kodeksu cywilnego!!!: nie sposób bowiem omawiac zrzeczenia się uzytkowania wieczystego bez poruszenia kwestii zrzeczenia się prawa wlasnosci!!!}

zrzeczenie się użytkowania wieczystego!?

kazus: Tomek T. użytkował wieczyście grunt Skarbu Państwa przez 50 lat. Koniec końców znudził mu się taki stan rzeczy, więc zrzekł się tego prawa na rzecz Gminy Kęty.

Czy taka czynność prawna jest skuteczna?

Kto nabędzie użytkowanie wieczyste rzeczonej nieruchomości?

(rozwiązanie kazusu zamiescimy po wspólnym jego omówieniu!)

naruszenie warunków umowy użytkowania wieczystego

kazus: Wienczysław N. nabył od Gminy Wieprz użytkowanie wieczyste. Został wpisany tym samym jako użytkownik wieczysty gruntu w księdze wieczystej. Celem umowy ustanawiającej to prawo było wybudowanie sieci garaży (poza umową - sposób korzystania z nieruchomosci nie zostal ujawniony w ksiedze wieczystej). Wienczysław jednak rozmyślił się po zawarciu umowy i postanowił wybudować na gruncie należącym do gminy, którego był użytkownikiem wieczystym - kamienicę, w której po pewnym czasie ustanowił odrębną własność lokalu na rzecz Hipolita K.

Gmina Wieprz rozwiązała umowę użytkowania wieczystego z Wienczysławem oraz Hipolitem na skutek naruszenia celu umowy.

Czy Hipolit utraci własność lokalu?

Odpowiedź: Tak.

Zgodnie z art. 233 i 239 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (dalej: "kc") w umowie ustanawiającej użytkowanie wieczyste winien być okreslony sposób wykonywania tego prawa oraz cel na jaki zostało ono ustanowione. Elementy te wyznaczają tresc tego prawa i przez to są wiążące dla nabywcy, który nabywa je o tresci niezmienionej translatywnie. Na pytanie, czy tresc tego prawa musi być ujawniona w księdze wieczystej zostanie udzielona odpowiedź w dalszej częsci tego tekstu.

W związku z artykułem 240 kc umowa zawarta z użytkownikiem wieczystym może ulec rozwiązaniu, jeżeli ten użytkuje grunt w sposób oczywiscie (!) sprzeczny z jego przeznaczeniem okreslonym w umowie.

Nalezy w takiej sytaucji sięgnąć do ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomosciami (dalej: "ugn") - do art. 33, w którym ustawodawca rozszerzył uregulowania kodeksowe dotyczące zakończenia stosunku umownego łączącego własciciela gruntu, na którym ustanowiono użytkowanie wieczyste, z użytkownikiem - przed upływem okresu, na który zawarto umowę. Jeżeli tak, jak w kazusie użytkownik wzniósł urządzenia lub budynki sprzeczne z postanowieniami wspomnianej umowy - nie przysługuje mu za nie wynagrodzenie, a ich własnosc z chwilą rozwiazania umowy przechodzi na wlasciciela gruntu. (art. 33 ugn odmiennie od art. 240 kc nie wymaga, aby sprzecznosc pomiedzy sposobem wykonywania a celem stanowiacym tresc uzytkowania była oczywista!)

{*Zwrotowi podlegają natomiast opłaty: pierwsza opłata wniesiona z tytułu użytkowania wieczystego oraz suma opłat rocznych wniesionych z tego tytułu za niewykorzystany okres użytkowania wieczystego.*}

Reasumując, Hipolit utraci własnosc nieruchomosci, gdyz wygasnie prawo uzytkowania wieczystego, ktore nabył, a z ktorym zwiazana jest wlasnosc lokalu. W dodatku w zasadzie za wkład, jaki poczynił w budowę lokalu - lub za cenę jaką uiscił za jego nabycie nie otrzyma zadnego wynagrodzenia!

Czy Hipolita chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych?

Odpowiedz: Nie.

Po pierwsze, aby powstało uzytkowanie wieczyste - należy wpisać je w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomosci, na której to prawo zostaje ustanowione (art. 27. "(...) Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienie tego prawa w drodze umowy wymaga wpisu w księdze wieczystej").

Po drugie, zgodnie z art. 30: "postanowienia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste dotyczące sposobu korzystania z tej nieruchomości podlegają ujawnieniu w księdze wieczystej."

Powstaje jednak pytanie, czy ujawnienie w księdze wieczystej powyższych postanowień ma charakter konstytutywny dla ustanowienia uzytkowania wieczystego? Czy wystarczy sam wpis uzytkowania wieczystego w księdze wieczystej bez doprecyzowania na czym owo uzytkowanie ma polegać, a tym samym, czy wystarczy samo okreslenie celu uzytkowania wieczystego w umowie go ustanawiajacej dla skutecznosci istnienia tego prawa?

Odpowiedz na powyzsze pytania nie jest jednoznaczna, a sama kwestia wydaje się być sporną w doktrynie. Nalezy jednak zwrocic uwage na nastepujace kwestie.

Po pierwsze, nalezy opowiedzieć się za poglądem traktującym art. 30 ugn tylko jako obowiązek o charakterze deklaratoryjnym (patrz powołana ponizej pozycja literatury).

Po drugie, jezeli przyjmiemy, ze uzytkowanie wieczyste powstaje tylko wtedy, gdy jestesmy w stanie na podstawie umowy okreslic jego tresc, to rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie znajdzie w ogóle zastosowania w tym przypadku, gdyz nie zajdzie niezgodnosc stanu prawnego nieruchomosci z tym ujawnionym w ksiedze wieczystej! Nie istnieje bowiem prawo uzytkowania wieczystego in blanco, a tym samym nabywca musi zaznajomic sie z umowa pierwotna je ustanawiajaca, aby skutecznie je nabyc!

Biorąc powyższe pod uwagę, należy odpowiedzieć na zadane pytanie przecząco!

( por. Z. Truszkiewicz, Użytkowanie weczyste - zagadnienia konstrukcyjne, wyd. 1 2006, str.193-199 i tam powołana literatura oraz argumentacja przywołanych w niniejszym tekscie poglądów).

Czy sytuacja wyglądałaby inaczej gdyby Hipolit K. sprzedał lokal Alojzemu B.?

Odpowiedz: Nie. Sytuacja Alojzego nie rozni sie bowiem w zaden sposob od sytuacji prawnej Hipolita. (patrz - odpowiedz do pytania drugiego.)

{** problem poboczny, ale doniosły, dotyczy wielopodmiotowej umowy uzytkowania wieczystego - czy mozna w przypadku wskazanym w kazusie rozwiazac na podstawie wskazanych przeslanek umowe tylko z jednym ze wspoluzytkownikow, czy moze mozliwa jest tylko sytauacja: wszyscy albo nikt?!?

por. B. Swaczyna, Prawne konsekwencje wielopodmiotowosci stron umowy sprzedazy. Zagadnienia wybrane, TPP 2/2001, str. 59 i n. **}

O schadzkach...

Kawiarnia w podziemiach Collegium Maius to miejsce jasne i pełne głosów zdecydowanych (naśladownictwo Romana Wilhelmiego). Jest to miejsce, gdzie piliśmy wspólnie kawę i dyskutowaliśmy cywilistycznie. (...)

Na blogu możemy próbować na bieżąco spisywać ciekawe pytania, na które jeszcze sobie nie odpowiedzieliśmy. Cierpimy bowiem na chorobę cywilizacyjną - chroniczny brak czasu. Stąd najlepszym lekarstwem jest przeniesienie dyskusji na blogosferę, gdzie możemy poupychać już przemyślane cyfrowe myśli. Są oczywiście i minusy - nie ma żywej reakcji na pewne pomysły - tym niemniej od nas zależy, z jaką intensywnością będziemy uczestniczyć w elektronicznej dyskusji, komentując bieżące posty! (...)

Dziękuję za chęć nadgodzinowego myslenia ;-)

Michał Kućka