acquis oraz study groups: europejski kodeks cywilny?

Spotkanie z Filipem Wejmanem uznalismy jednoglosnie za bardzo udane. Zasypalismy naszego goscia pytaniami. Choc okazalo sie, ze jestesmy swiadkami rozczytywania istniejacych unijnych uregulowan prawnych na kazda mozliwa strone, nie udalo nam sie do konca dowiedziec - w jaki sposob sie to odbywa. Co decyduje, ze mamy do czynienia z zasada w ten czy inny sposob sformulowana? W planie prac Acquis Group jest zbior zasad dotyczacych prawa umow - w wymiarze ogolnym oraz szczegolnym (Principles of the Existing EC Contract Law). Czy prace te wplyna na stosowanie prawa we Wspolnotach Europejskich, czy Europejski Trybunal Sprawiedliwosci bedzie sie na nie powolywal w swoich orzeczeniach, a Panstwa Czlonkowskie beda wedlug nich wykladaly unijne prawo? Aby odpowiedziec na te pytania musimy cierpliwie czekac na rezultat prac Acquis Group! Gosciowi naszemu natomiast skladamy serdeczne podziekowania za owocne spotkanie!

[Uwagi krytyczne w stosunku do pracy Study Group, patrz: artykuł Jerzego Pisulinskiego: Kilka pytań o europejski kodeks cywilny, Transformacje Prawa Prywatnego, nr 2/2006]

odwiedz strony: Study Group on a European Civil Code: http://www.sgecc.net/
European Research Group on Existing EC Private Law (Acquis Group): http://acquis.jura.uni-bielefeld.de/

zrzeczenie się użytkowania wieczystego c.d.

postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2005 roku, sygnatura II CK 34/05; OSNC 2006/7-8/125, Lex nr 193837; teza: "Uzytkownik wieczysty moze zrzec sie przyslugujacego mu prawa." (sprawozdawca: SSN Marek Sychowicz)

kilka uwag do uzasadnienia:

1. czy użytkownik wieczysty moze zrzec sie prawa uzytkowania wieczystego po uchyleniu art. 179 kc i czy nastąpi to, poza wskazanymi przypadkami w przepisach szczególnych, na podstawie art. 246 kc - dotyczacego zrzeczenia sie ograniczonego prawa rzeczowego?

(w tym zakresie porównaj: J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo rzeczowe, wyd. 1, Warszawa 2003, str. 173-174;)

2. na czym do tej pory polegało zrzeczenie się prawa uzytkowania wieczystego? jakie argumenty wskazywano za dopuszczalnoscią takiego rozwiązania, a jakie za koncepcją uznającą zrzeczenie się prawa użytkowania w. tylko w zakresie wyjątków wskazanych w przepisach szczególnych?

(por. art. 16 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomosciami oraz art. 17b ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomosciami rolnymi Skarbu Państwa)

3. czy istnieją pomysły na uregulowanie zrzeczenia się prawa własnosci po uchyleniu przepisu art. 179 kc?

4. czy mozna zrzec się prawa uzytkowania wieczystego na rzecz wybranego przez siebie podmiotu innego niz własciciel nieruchomosci, ktora owo prawo obciąza?

5. czy uzytkowanie wieczyste tak - jak chce tego SN - jest takze stosunkiem obligacyjnym?

6. na czym polega i czemu ma słuzyć regulacja (dopuszczenie) zrzeczenia sie uzytkowania wieczystego?

{pamiętajcie o orzeczeniu TK z 15. marca 2005 roku (K 9/04, OTK-A 2005/3/23): uchylającym art. 179 kodeksu cywilnego!!!: nie sposób bowiem omawiac zrzeczenia się uzytkowania wieczystego bez poruszenia kwestii zrzeczenia się prawa wlasnosci!!!}

zrzeczenie się użytkowania wieczystego!?

kazus: Tomek T. użytkował wieczyście grunt Skarbu Państwa przez 50 lat. Koniec końców znudził mu się taki stan rzeczy, więc zrzekł się tego prawa na rzecz Gminy Kęty.

Czy taka czynność prawna jest skuteczna?

Kto nabędzie użytkowanie wieczyste rzeczonej nieruchomości?

(rozwiązanie kazusu zamiescimy po wspólnym jego omówieniu!)

naruszenie warunków umowy użytkowania wieczystego

kazus: Wienczysław N. nabył od Gminy Wieprz użytkowanie wieczyste. Został wpisany tym samym jako użytkownik wieczysty gruntu w księdze wieczystej. Celem umowy ustanawiającej to prawo było wybudowanie sieci garaży (poza umową - sposób korzystania z nieruchomosci nie zostal ujawniony w ksiedze wieczystej). Wienczysław jednak rozmyślił się po zawarciu umowy i postanowił wybudować na gruncie należącym do gminy, którego był użytkownikiem wieczystym - kamienicę, w której po pewnym czasie ustanowił odrębną własność lokalu na rzecz Hipolita K.

Gmina Wieprz rozwiązała umowę użytkowania wieczystego z Wienczysławem oraz Hipolitem na skutek naruszenia celu umowy.

Czy Hipolit utraci własność lokalu?

Odpowiedź: Tak.

Zgodnie z art. 233 i 239 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (dalej: "kc") w umowie ustanawiającej użytkowanie wieczyste winien być okreslony sposób wykonywania tego prawa oraz cel na jaki zostało ono ustanowione. Elementy te wyznaczają tresc tego prawa i przez to są wiążące dla nabywcy, który nabywa je o tresci niezmienionej translatywnie. Na pytanie, czy tresc tego prawa musi być ujawniona w księdze wieczystej zostanie udzielona odpowiedź w dalszej częsci tego tekstu.

W związku z artykułem 240 kc umowa zawarta z użytkownikiem wieczystym może ulec rozwiązaniu, jeżeli ten użytkuje grunt w sposób oczywiscie (!) sprzeczny z jego przeznaczeniem okreslonym w umowie.

Nalezy w takiej sytaucji sięgnąć do ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomosciami (dalej: "ugn") - do art. 33, w którym ustawodawca rozszerzył uregulowania kodeksowe dotyczące zakończenia stosunku umownego łączącego własciciela gruntu, na którym ustanowiono użytkowanie wieczyste, z użytkownikiem - przed upływem okresu, na który zawarto umowę. Jeżeli tak, jak w kazusie użytkownik wzniósł urządzenia lub budynki sprzeczne z postanowieniami wspomnianej umowy - nie przysługuje mu za nie wynagrodzenie, a ich własnosc z chwilą rozwiazania umowy przechodzi na wlasciciela gruntu. (art. 33 ugn odmiennie od art. 240 kc nie wymaga, aby sprzecznosc pomiedzy sposobem wykonywania a celem stanowiacym tresc uzytkowania była oczywista!)

{*Zwrotowi podlegają natomiast opłaty: pierwsza opłata wniesiona z tytułu użytkowania wieczystego oraz suma opłat rocznych wniesionych z tego tytułu za niewykorzystany okres użytkowania wieczystego.*}

Reasumując, Hipolit utraci własnosc nieruchomosci, gdyz wygasnie prawo uzytkowania wieczystego, ktore nabył, a z ktorym zwiazana jest wlasnosc lokalu. W dodatku w zasadzie za wkład, jaki poczynił w budowę lokalu - lub za cenę jaką uiscił za jego nabycie nie otrzyma zadnego wynagrodzenia!

Czy Hipolita chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych?

Odpowiedz: Nie.

Po pierwsze, aby powstało uzytkowanie wieczyste - należy wpisać je w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomosci, na której to prawo zostaje ustanowione (art. 27. "(...) Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienie tego prawa w drodze umowy wymaga wpisu w księdze wieczystej").

Po drugie, zgodnie z art. 30: "postanowienia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste dotyczące sposobu korzystania z tej nieruchomości podlegają ujawnieniu w księdze wieczystej."

Powstaje jednak pytanie, czy ujawnienie w księdze wieczystej powyższych postanowień ma charakter konstytutywny dla ustanowienia uzytkowania wieczystego? Czy wystarczy sam wpis uzytkowania wieczystego w księdze wieczystej bez doprecyzowania na czym owo uzytkowanie ma polegać, a tym samym, czy wystarczy samo okreslenie celu uzytkowania wieczystego w umowie go ustanawiajacej dla skutecznosci istnienia tego prawa?

Odpowiedz na powyzsze pytania nie jest jednoznaczna, a sama kwestia wydaje się być sporną w doktrynie. Nalezy jednak zwrocic uwage na nastepujace kwestie.

Po pierwsze, nalezy opowiedzieć się za poglądem traktującym art. 30 ugn tylko jako obowiązek o charakterze deklaratoryjnym (patrz powołana ponizej pozycja literatury).

Po drugie, jezeli przyjmiemy, ze uzytkowanie wieczyste powstaje tylko wtedy, gdy jestesmy w stanie na podstawie umowy okreslic jego tresc, to rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie znajdzie w ogóle zastosowania w tym przypadku, gdyz nie zajdzie niezgodnosc stanu prawnego nieruchomosci z tym ujawnionym w ksiedze wieczystej! Nie istnieje bowiem prawo uzytkowania wieczystego in blanco, a tym samym nabywca musi zaznajomic sie z umowa pierwotna je ustanawiajaca, aby skutecznie je nabyc!

Biorąc powyższe pod uwagę, należy odpowiedzieć na zadane pytanie przecząco!

( por. Z. Truszkiewicz, Użytkowanie weczyste - zagadnienia konstrukcyjne, wyd. 1 2006, str.193-199 i tam powołana literatura oraz argumentacja przywołanych w niniejszym tekscie poglądów).

Czy sytuacja wyglądałaby inaczej gdyby Hipolit K. sprzedał lokal Alojzemu B.?

Odpowiedz: Nie. Sytuacja Alojzego nie rozni sie bowiem w zaden sposob od sytuacji prawnej Hipolita. (patrz - odpowiedz do pytania drugiego.)

{** problem poboczny, ale doniosły, dotyczy wielopodmiotowej umowy uzytkowania wieczystego - czy mozna w przypadku wskazanym w kazusie rozwiazac na podstawie wskazanych przeslanek umowe tylko z jednym ze wspoluzytkownikow, czy moze mozliwa jest tylko sytauacja: wszyscy albo nikt?!?

por. B. Swaczyna, Prawne konsekwencje wielopodmiotowosci stron umowy sprzedazy. Zagadnienia wybrane, TPP 2/2001, str. 59 i n. **}

O schadzkach...

Kawiarnia w podziemiach Collegium Maius to miejsce jasne i pełne głosów zdecydowanych (naśladownictwo Romana Wilhelmiego). Jest to miejsce, gdzie piliśmy wspólnie kawę i dyskutowaliśmy cywilistycznie. (...)

Na blogu możemy próbować na bieżąco spisywać ciekawe pytania, na które jeszcze sobie nie odpowiedzieliśmy. Cierpimy bowiem na chorobę cywilizacyjną - chroniczny brak czasu. Stąd najlepszym lekarstwem jest przeniesienie dyskusji na blogosferę, gdzie możemy poupychać już przemyślane cyfrowe myśli. Są oczywiście i minusy - nie ma żywej reakcji na pewne pomysły - tym niemniej od nas zależy, z jaką intensywnością będziemy uczestniczyć w elektronicznej dyskusji, komentując bieżące posty! (...)

Dziękuję za chęć nadgodzinowego myslenia ;-)

Michał Kućka